४७औँ राष्ट्रपतिका रूपमा अमेरिकाको बाघडोर समाहाल्दै डोनाल्ड ट्रम्प

अमेरिकाले ४७औँ राष्ट्रपतिका रूपमा डोनाल्ड ट्रम्पलाई छानेको छ । राष्ट्रपति पदमा रहँदा चुनाव हारेर पूर्वराष्ट्रपतिका रूपमा चुनाव जित्ने ट्रम्प दोस्रो नेता हुन् । अमेरिकामा १३२ वर्षअघि ग्रोभर क्लेभल्यान्डले राष्ट्रपति रहँदा चुनाव हारेर फेरि अर्कोपटक चुनाव जित्दै दोस्रो कार्यकाल राष्ट्रपति बनेका थिए । ट्रम्पले भने क्लेभल्यान्डलेजस्तो एउटै प्रतिद्वन्द्वीलाई नभई फरक प्रतिद्वन्द्वीलाई हराएर त्यो उपलब्धि हासिल गरेका छन् ।

ट्रम्पले यो उपलब्धि हासिल गरिरहँदा अमेरिका दोस्रोपटक पनि महिलालाई देशको राष्ट्रपतिजस्तो सर्वोच्च पदमा पुर्‍याउन अनिच्छुक देखिएको छ । अर्थात् अमेरिकी मतदाता महिला उम्मेदवारप्रति उदार देखिएनन् । यसपटक रिपब्लिक पार्टीले एकैपटक केही जादुमय प्रदर्शन गर्‍यो । उसले राष्ट्रपति पदसँगै सिनेट र तल्लो सदन हाउस अफ रिप्रेजेन्टेटिभ्समा पनि डेमोक्र्याटिक पार्टीलाई निकै पछि छाड्यो । यसरी हेर्दा अमेरिकामा ट्रम्प नेतृत्वमा बलियो सरकार बन्ने देखिएको छ ।
अमेरिकामा राष्ट्रपति बन्नका लागि २७० इलेक्टोरल मत ल्याउनु आवश्यक छ । सातवटा स्विङ्ग स्टेटबाट डोनाल्ड ट्रम्पलाई राष्ट्रपति बन्न ५१ इलेक्टोरल मत आवश्यक थियो भने कमला ह्यारिसलाई ४६ इलेक्टोरल मत चाहिन्थ्यो । अमेरिकामा यो निर्वाचनमा स्विङ्ग स्टेटका रूपमा रहेका पेन्सिलभेनिया, नर्थ क्यारोलिना, जर्जिया, नेभाडा, विस्कन्सिन, मिसिगन र एरिजोना थिए ।
यीमध्ये अघिल्लो चुनावमा नर्थ क्यारोलिनामा मात्रै ट्रम्प विजयी भएका थिए । त्यसैले छवटा स्विङ्ग अर्थात् ब्याटलग्राउन्ड राज्यमध्ये कमला ह्यारिसले पेन्सिलभेनिया, मिसिगन र विस्कन्सिनमा मात्रै जित हात पारेको भए चुनाव जित्ने निश्चित थियो । यीमध्ये कुनै एक राज्य गुमाएको अवस्थामा जर्जिया, एरिजोना र नेभाडामा जितेको भए ह्वाइट हाउसको ढोका खुल्ने थियो । तर, उनी कुनै पनि ब्याटल ग्राउन्ड राज्य जित्न सफल भइनन् ।
ट्रम्पले कसरी पासा पल्टाए ?
ट्रम्पको यो जितका पछि रिपब्लिकन पार्टीले पारम्परिक मत रहेको ग्रामीण इलाकामा गरेको राम्रो प्रदर्शन हो । कमला ह्यारिसले ग्रामीणभन्दा शहरी र उपनगरीय क्षेत्रहरूमा राम्रो नतिजा ल्याउने अनुमान गरिएको थियो । तर, उनी केही हदसम्म अघिल्लोपटक जो बाइडेनले जितेका राज्य जोगाउन सफल भए पनि ब्याटल ग्राउन्डका जनताले उनलाई पत्याएनन् ।
नर्थ क्यारोलिनामा अघिल्लोपटक पनि ट्रम्पले जितेकाले सामान्य रूपमा लिइए पनि ३० वर्षपछि बाइडेनले ११ हजारभन्दा बढी मतान्तरले नतिजा पल्टाएको जर्जियामा कमलाले नतिजालाई निरन्तरता दिन सकिनन् । यसको अर्थ कमला र बाइडेनले शहरी र उपनगरीय क्षेत्रका जनताको अपेक्षालाई पूरा गर्न नसकेको देखियो ।
बराबरीको प्रतिस्पर्धा ठानिएको राष्ट्रपति निर्वाचनमा ब्याटल ग्राउन्ड स्टेट एकतर्फी रूपमा ट्रम्पको पोल्टामा गएको देखियो । फ्लोरिडाको मार–ए–लागोमा ट्रम्पको इलेक्सन वाच पार्टीमा उत्सवको माहौल देखिँदा ह्यारिस समर्थक हार्वर्ड विश्वविद्यालयमा निराशामा देखिन्छन् । चुनाव सकिएलगत्तै मंगलबार बिहानै विभिन्न सर्वेक्षण सार्वजनिक भए, जसमा ब्याटल ग्राउन्ड स्टेटमा कमलाभन्दा ट्रम्प १ देखि ६ प्रतिशतसम्मको अग्रतामा रहेको देखाइएको थियो । परिणामले निर्वाचन सर्वेक्षण सही भएको देखाएको छ ।

यो निर्वाचनमा अधिकांश महिलाले कमला ह्यारिसलाई र अधिकांश पुरुष मतदाताले डोनाल्ड ट्रम्पलाई मत हाल्ने अनुमान गरिएको थियो । तर, कमलालाई मत हाल्ने महिला जो बाइडेनलाई मत हाल्नेभन्दा कम देखिए । सन् २०२० को निर्वाचनमा ५७ प्रतिशत महिला मतदाताले बाइडेनलाई मत हालेकोमा यसटक कमलाको पक्षमा जम्मा ५४ प्रतिशत मात्रै महिलाको मत देखियो । मत रुझानमा डेमोक्र्याटिक पार्टीमा महिला मतदाताको विकर्षण हेर्ने हो भने यो चिन्ताको विषय मान्न सकिन्छ ।
डोनाल्ड ट्रम्प जब राजनीतिमा आए, उनी पहिलोपटक नै राष्ट्रपति भए । त्यसअघि उनले पटकपटक पार्टी फेरेका थिए भने राजनीतिमा सक्रिय मानिदैन थिए । उनले संसद, सिनेटर वा गभर्नरका रूपमा काम गरेनन् । बरु एउटा व्यापारीबाट सिधै राष्ट्रपतिको कुर्सीमा पुगे । अघिल्लो कार्यकाललाई हेर्ने हो भने ट्रम्पले कतिबेला के गर्छन्, कसैलाई थाहा हुँदैन । ट्रम्प यसलाई आफ्नो बलियो पक्ष मान्छन् ।
यो निर्वाचनमा भयो पनि त्यस्तै । केही अमेरिकीहरू अलग–अलग कारणले रुष्ट थिए । युक्रेन र इजरायललाई बाइडेन सरकारले अर्बौं डलर सहायता दियो । अमेरिकी पैसा, प्रविधि र हतियारको बलमा युक्रेनले रुसविरुद्ध र इजरायलले मध्यपूर्व (पश्चिम एसिया) मा प्यालेस्टाइन, हमास र हुथीविरुद्ध युद्ध लडिरहेको छ । अमेरिकीहरू भने दशकौँयताको चर्को महँगीको मारमा छन् । त्यसैले पनि यो निर्वाचनमा महँगी प्रमुख मुद्दाका रूपमा देखियो र बाइडेन प्रशासनसँग रुष्ट मतदाता फेरि ट्रम्पतिर फर्किए ।
अधिकांश मतदाता, खासगरी पुरुष मतदाता कमला ह्यारिसको तुलनामा ट्रम्पलाई बलियो नेता ठान्छन्, त्यसैले पनि निर्णायक मत ट्रम्पको पक्षमा गयो । यसबाट ट्रम्प बलियो अवस्थामा देखिए ।
ट्रम्पका विवादित काण्डमा माफी !
अघिल्लो कार्यकाल अमेरिकी राष्ट्रपति पदमा रहँदैदेखि डोनाल्ड ट्रम्प अनेकौँ काण्डमा मुछिए । उनी महाअभियोगको समेत सामना गरिसकेका व्यक्ति हुन् । ट्रम्प फौजदारी मुद्दा सामना गर्ने पहिलो पूर्व वा बहालवाला राष्ट्रपति हुन् । पोर्नस्टार स्टोर्मी डेनियल्सलाई पैसा दिएर यौन सम्बन्ध राखेको आरोप उनीमाथि छ ।
यो मुद्दामा दोषी ठहर भएका उनलाई यसै महिनाको अन्त्यमा सजाय सुनाइँदै छ । यौनकाण्डदेखि अमेरिकी राष्ट्रपति हुँदा गोप्य फाइलहरू आफ्नो घरमा लगेको सम्मका काण्डमा उनी जोडिएका छन् । उनलाई केही समयअघि अदालतले यौन उत्पीडनसहित ३४ वटा मुद्दामा दोषी ठहर गरेको थियो ।
यस अर्थमा उनी अमेरिकी राष्ट्रपतिको उम्मेदवारका रूपमा एक विवादित पात्र हुन् । तर, उनका यस्ता दर्जनौँ काण्ड निर्वाचनसँगै माफी हुने अवस्थामा पुगेका छन् । ट्रम्प र कमला ह्यारिसलाई चारित्रिक रूपमा तुलना गर्ने हो भने कमला धेरै माथि छिन् । तर, अमेरिकी मतदाताले उनका यस्ता काण्डमाथि आँखा चिम्लिँदै उनलाई राष्ट्रपति बनाएका छन् । यसले अमेरिकी समाज कुन स्तरको चेतनाबाट गुज्रिरहेको छ भनेर आरोपित गर्न सकिन्छ ।
महिला उम्मेदवार अवसर कि कमजोरी ?
राजनीतिमा भावनाको स्थान खासै ठूलो हुँदैन । राजनीति राजनीति नै हो र यो स्वभावैले कठोर हुन्छ । अमेरिकी निर्वाचनले यसपटक दिएको एउटा सन्देश पनि हो यो । अमेरिकाले एक दशकभन्दा कम समयमा देशको सर्वोच्च पदमा महिलालाई पुर्‍याउने अवसर गुमाएको छ । सन् २०१६ को राष्ट्रपति निर्वाचनमा हिलारी क्लिन्टन राष्ट्रपति पदका लागि डेमोक्र्याटिक पार्टीबाटै उम्मेदवार थिइन् । हिलारीले ४८.२ प्रतिशत मत पाउँदा ट्रम्पले ४६.१ प्रतिशत मात्रै मत पाएका थिए । हिलारी पपुलर मतमा ट्रम्पभन्दा झण्डै ३० लाखले अघि थिइन् । तर चुनाव डोनाल्ड ट्रम्पले जिते ।
यसपटक ट्रम्प कमला ह्यारिसभन्दा पपुलर मत र इलेक्टोरल मत दुवैमा अघि देखिएका छन् । यसले अमेरिकी समाज अझै पनि महिला नेतृत्वप्रति उदार छैन भन्ने स्पष्ट भएको छ । कमला अमेरिकी मात्रै होइन, एसियन र अफ्रिकन समुदायसँग समेत साइनो जोडिएकी उम्मेदवार थिइन् । त्यसैले उनले यी समुदायबाट पनि ठूलो मत पाउने र विजयी बन्ने अनुमान थियो । तर, यी अनुमान केवल अनुमानमै सीमित बनेका छन् ।
आज पनि नेपालसहित तेस्रो विश्वमा अमेरिकाका अनेकौँ एनजीओ र आईएनजीओ छन्, जसले तेस्रो विश्वमा महिला अधिकार, सशक्तीकरण र नेतृत्व विकासलाई नारा बनाएका छन् । तर, जब अमेरिकाभित्रै महिला नेतृत्व स्थापित गर्ने र इतिहास रच्ने कुरा आयो, तब अमेरिकी समाज पूरै तर्सियो । यसबाट अमेरिकाको महिला नेतृत्वबारेका रटान कति वाहियात रहेछन् भन्ने स्पष्ट पारेको छैन र ? अमेरिकाका अघि महिला नेतृत्व निर्माणको अवसर डेमोक्र्याटिक पार्टीको हारको एउटा प्रमुख कारण र कमजोरीमा रूपान्तरण भएको छ ।
आप्रवासीप्रति अनुदार अमेरिकी समाज
अमेरिकी निर्वाचनमा यसपटक एउटा प्रमुख एजेन्डा आप्रवासीको मुद्दा पनि थियो । रिपब्लिकन उम्मेदवार ट्रम्प आप्रवासीप्रति कडा नीति बनाउने पक्षमा छन् । उनी अवसर र अधिकार परम्परागत गोरा अमेरिकी नागरिकमा केन्द्रित गर्न चाहन्छन् । अमेरिकामा पछिल्लो समयमा ल्याटिन अमेरिकाहुँदै विश्वभरका मानिसहरू पुगेका छन् ।
यसबाट अमेरिकी जनतामा अवसर सीमित हुन पुगेको, कतिपय आप्रवासीका कारण त्यहाँका मूलवासीको अधिकार खोसिएको वा रोजगारी गुमेको उनको बुझाइ छ । डेमोक्र्याटिक उम्मेदवार कमला ह्यारिसले महिलाको गर्भपतनको अधिकारको भावनात्मक मुद्दा उठाइरहँदा ट्रम्पले आप्रवासनको मुद्दा उठाइदिए । जो बाइडेनको शासनको चारवर्षे अवधिमा सीमा क्षेत्रमा मुठभेडका घटना रेकर्ड स्तरमा पुगेका थिए । यसले ट्रम्पको आप्रवासनको मुद्दामा बढी अमेरिकीको विश्वास जागृत भयो ।
अर्कोतिर कमला ह्यारिस आफैँ पनि आप्रवासी परिवारमा जन्मिएकी महिला हुन् । त्यसैले त्यहाँका मूलवासीका लागि उनी पहिलो रोजाइको उम्मेदवार बनिनन् । अर्कोतिर स्विङ्ग स्टेटहरूसहित केही दक्षिणी राज्य र समुद्री सीमा भएका राज्यमा आप्रवासीको प्रभाव बढ्दो मात्रामा छ । यी तिनै राज्य हुन्, जहाँ मतदाताको प्राथमिकता स्पष्ट हुँदैन र अन्तिम समयमा मत जता पनि जान सक्छ । यी राज्यमा पनि मूलवासी अमेरिकीको मत ट्रम्पलाई गएको देखिन्छ भने प्राथमिकता निश्चित नभएका मतदाताहरू अन्तिम समयमा ट्रम्पको पक्षमा ढल्किएका हुन सक्छन् । त्यसैले कमला ह्यारिसलाई यो चुनाव कठिन भयो ।
प्रमुख चुनावी मुद्दा र पार्टीभित्रैको विरोध
अमेरिकाको यसपटक निर्वाचनमा आप्रवासनसँगै महिलाको गर्भपतनको अधिकार, महँगी, अर्थव्यवस्थामा सुधारजस्ता प्रमुख घरेलु मुद्दा र मध्यपूर्वको युद्ध, रुस–युक्रेन युद्धसहितका विदेशनीतिसँग सम्बन्धित मुद्दा थिए । अमेरिकी जनताले यतिबेला ऐतिहासिक रूपमा महँगीको सामना गरिरहेका छन् भने इजरायल र युक्रेनलाई ठूलो मात्रामा गरेको सहयोगसँगै अर्थतन्त्र कमजोर भएको, बाइडेन प्रशासन युद्धमा केन्द्रित भएको जस्ता आवाज थिए । ट्रम्पले आफू राष्ट्रपति बनेमा रुस–युक्रेन युद्ध समाप्त गर्नेदेखि मध्यपूर्वमा शान्ति ल्याउनेसम्मका वाचा गरेका छन् ।
अरब मुस्लिम समुदाय गाजामा इजरायलले गरेको अमानवीय हमला र मुस्लिम समुदायमाथिको कत्लेआमलाई लिएर बाइडेन प्रशासनसँग रुष्ट थियो । ट्रम्पले यसपटक यी असन्तुष्ट मतदातालाई आफूतिर तान्ने कोसिस गरे र यसमा उनी केही हदसम्म सफल भएको देखिन्छ । आप्रवासन, गर्भपतनमा महिलाको अधिकारजस्ता विषयसँगै अर्थव्यवस्था, स्वास्थ्य नीति, धनीलाई कर र मध्यम वर्गलाई सहुलियत, युद्धनीतिसमेत अमेरिकी चुनावका एजेन्डा थिए । त्यसमा ट्रम्पका नीति प्रभावी देखिए । यो निर्वाचनले विश्वव्यापी सुरक्षा र अमेरिकाको भूमिकाजस्ता विषयलाई प्रभाव पार्नेछ । एक वाक्यमा भन्दा यो परिणामले अमेरिकाको घरेलु र विश्वव्यापी परिदृश्यलाई फेरिदिनेछ ।
रिपब्लिकन ट्रम्प अमेरिकी परिवेशका ‘परम्परावादी दक्षिणपन्थी’ हुन् । ट्रम्प र उनका समर्थकले कमला ह्यारिसमाथि वामपन्थी कट्टरवादी भएको आरोप लगाएका थिए । दक्षिणी सिमाना खुला गरेर बाइडेन र कमला ह्यारिसले गैरकानुनी रूपमा आप्रवासीलाई प्रश्रय दिएको र यसले अमेरिकाको सामाजिक पहिचान र स्थायित्वमा नै असर पार्ने उनीहरूको आरोप छ ।
यीबाहेक एक अर्का उम्मेदवार यो चुनावमा एकअर्काप्रति चर्को आरोप प्रत्यारोपमा उत्रिए । तर रोचक कुरा, यसपटक दुवै पार्टीमा आफ्नै पार्टीभित्रका बलिया आलोचक पनि देखिए । ट्रम्पले रिपब्लिकनलाई परम्पराबाट टाढा र अतिवादतर्फ धकेलेको रिपब्लिकन नेताहरूले नै आरोप लगाएर कमला ह्यारिसलाई मत नहाल्न अभियान चलाएका थिए ।
यस्तै बाइडेन–ह्यारिस प्रशासनले इजरायलको अन्धो समर्थन गरेर गाजामा नरसंहार मच्चाउन सहयोग गरहेको भन्दै ह्यारिसलाई मत नदिन डेमोक्र्याटकै एउटा खेमा लागेको थियो । त्यस अर्थमा यो निर्वाचनलाई निकै रोचक परिघटनाका रूपमा हेर्नुपर्छ ।
ट्रम्पले युद्धको वातावरण फेर्लान् ?
अमेरिकाको राष्ट्रपतिमा ट्रम्प निर्वाचित भएपछि त्यसले विश्व राजनीतिमा कस्तो प्रभाव पार्ला भन्ने अनेकौँ विश्लेषणहरू सुरु भइसकेका छन् । युद्ध, राजनीति, कूटनीति र आर्थिक हिसाबले सबै देशहरू अमेरिकाको नयाँ सत्तासँग हिसाब जोडघटाउ गर्न लागिसकेका छन् ।
अघिल्लोपटक राष्ट्रपति भएपछि ट्रम्पले चिनियाँ सामानमाथि ठूलो मात्रामा कर लगाएका थिए, जसले गर्दा भारतसहितका देशहरू अमेरिकासँग व्यापार गर्न उत्साहित थिए । केही समयअघि मात्रै बाइडेन प्रशासनले १९ वटा भारतीय कम्पनीमाथि प्रतिबन्ध लगाएको छ । अब ट्रम्प आएपछि भारत र अमेरिकाबीचको सम्बन्ध कसरी अघि बढ्छ भन्ने एकतर्फी आकलन भारतीय सञ्चारमाध्यममा सुरु भइसकेको छ । तर, ट्रम्प यो मामिलामा प्रस्ट देखिन्छन् । उनी कुनै व्यापारमा अमेरिकालाई फाइदा हुन्छ भने त्यसलाई निरन्तरता दिनेछन् र घाटा भए तत्कालै पछि हट्नेछन् ।
इजरायलप्रति ट्रम्पको नीति नरम देखिन्छ । उनले अघिल्लो कार्यकालमा पनि तेल अभिभमा रहेको अमेरिकी दूतावासलाई जेरुसेलममा सार्ने निर्णय गराएका थिए । त्यसैले इजरायल–हमास युद्ध चलिरहेका बेला अमेरिकी सत्तामा ट्रम्पको उदयले इजरायललाई उत्साहित पार्न सक्छ । तर, जसरी गाजा युद्ध अन्त्यको वाचा गरेर अरब अमेरिकी मुस्लिम भोट आफूतिर तानेका छन्, त्यो भने ट्रम्पबाट पूरा नहुन सक्छ । उनी मुस्लिम संसारप्रति अघिल्लो कार्यकालमा निकै अनुदार देखिएकाले यसपटक पनि उनका कतिपय नीतिले निरन्तरता पाउन सक्छ ।
रुससँग सम्बन्ध सुधार भएको अवस्थामा ट्रम्पको उपस्थितिले रुस–युक्रेन युद्धको दिशा बदलिन सक्छ । तर, ट्रम्प आफ्नै पहलमा रुस–युक्रेन युद्ध अन्त्य गर्ने कुरा सहज नहुन सक्छ । किनकि उनले त्यसका लागि कि युक्रेनलाई पछि हटाउन सक्नुपर्छ, कि रुसलाई मनाउने क्षमता राख्नुपर्छ । यसअघिको उनको प्रस्तुतिलाई हेर्ने हो भने रुसी राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनको चातुर्यताका अघि ट्रम्प फिक्का देखिन सक्छन् ।
अमेरिकी नेतृत्वकाे सैन्य संगठन उत्तर एट्लान्टिक सन्धि संगठन (नेटो) को विस्ताको विषयले सुरु भएको रुस-युक्रेन युद्ध ट्रम्प नेतृत्वमा कसरी अगाडि बढ्छ भन्ने चासो छ । ट्रम्प नेटो सदस्य राष्ट्रका लागि अमेरिकी खर्च कटौती गर्ने र उनीहरूले नै खर्च बढाउनुपर्ने बताउँदै आएका छन् । यसले युराेपेली मुलुक र अमेरिकाबीचको सम्बन्धलाई कसरी सन्तुलनमा राख्छ भन्ने पनि प्रश्न छ ।
ट्रम्प राष्ट्रपति निर्वाचित भएलगत्तै रुसले उनलाई बधाई दिन अस्वीकार गरेको छ । उसले अमेरिकासँगको ठोस परिदृश्यका आधारमा निर्णय लिने बताएको छ । यसको अर्थ अमेरिकाले युक्रेन नीतिमा बदलाव ल्याउनुपर्ने माग रुसको हुन सक्छ । यद्यपि उनको अघिल्लो कार्यकालमा अमेरिकाले कुनै युद्ध सुरु नगरेको र दुस्मनीपूर्ण सम्बन्ध रहेको उत्तर कोरियासँग वार्तासमेत गरेकाले ट्रम्पले आफ्नो अविश्वसनीय व्यक्तित्व यहाँ झल्काउन पनि सक्नेछन् ।